آیه حجاب

آیه حجاب (نور: ۳۱) از لزوم حجاب‌داشتن زنان سخن می‌گوید. این آیه از دلایل قرآنی فقیهان بر وجوب حجاب است. همچنین برخی از فقیهان بر اساس عبارت «اِلّا ما ظَهَر مِنها؛ مگر آنچه پیدا است» در این آیه، گفته‌اند پوشاندن صورت و دست‌ها از مچ به پایین، بر زن واجب نیست.

آیات دیگری هم به‌عنوان آیه حجاب شناخته می‌شوند. از جمله‌آن‌ها آیه ۵۹ سوره احزاب است که آیه جِلباب نام گرفته است. 

متن و ترجمه

آیه ۳۱ سوره نور با نام آیه حجاب شناخته می‌شود.[۱] می‌گویند با نزول این آیه، حجاب بر زنان واجب شد.[۲]

کاربرد فقهی

در کتاب‌های فقهی، برای بیان وجوب حجاب زنان و برخی احکام آن ازجمله حدود حجاب، به این آیه استناد شده است.[۳] به‌باور فقیهان، عبارت «لَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ»، دلالت بر وجوب حجاب برای زن می‌کند.[۴] همچنین به‌گفته برخی از فقیهان شیعه، همچون شیخ انصاری، شهید ثانی و علامه حلی، عبارت «اِلّا ما ظَهَر مِنها» (مگر آنچه پیدا است) صورت و دست‌ها (از مچ به پایین) را از وجوب پوشاندن استثنا می‌کند.[۵]

شأن نزول

در خصوص ماجرای نزول این آیه، از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است که روزی، جمعی از زنان، نزد اسماء دختر مُرشده رفته بودند که پوشش مناسبی نداشتند؛ به‌گونه‌ای که خلخال‌ها، گردن و برآمدگی سینه‌هایشان معلوم بود. او از این عمل آن‌ها نارحت شد و سرزنششان کرد. پس از این، آیه نازل شد.[۶] طَبرِسی مفسر قرآن هم در این زمینه نوشته است پیش از نزول این آیه، زنان روسری را طوری بر سر می‌گذاشتند که دنباله آن پشتشان می‌افتاد و ازاین‌رو گردن و سینه آن‌ها معلوم بود.[۷]

نکات تفسیری

به‌گفته مفسران، مراد از آشکارنکردن زینت در عبارت «لَايُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ»، نشان ندادن اعضایی از بدن است که معمولاً زینت می‌شوند [مانند گوش و گردن]، نه نشان‌دادن زیورآلات به‌تنهایی؛ چون نشان‌دادن زیورآلات به‌تنهایی مثل گوشواره حرام نیست.[۸] «خُمُر» هم جمع خِمار، به‌معنای پوششی است که زنان با آن سر خود را می‌پوشانند.[۹] در عبارت «وَلْيضْرِبْنَ بِخُمُرِ‌هِنَّ عَلَیٰ جُيوبِهِنَّ» (باید روسری خود را بر گردن خویش اندازند) دستور داده شده است که زنان روسری‌ها را روی سینه‌هایشان بیندازند تا مو، گوش‌ها و گردنشان معلوم نباشد.[۱۰]

پوشش با جلباب

نوشتار اصلی: آیه جلباب

آیه ۵۹ سوره احزاب هم از حجاب سخن گفته است که به آیه «جِلباب» شناخته می‌شود.[۱۱] در آن، از زنان خواسته شده است که خود را با جِلباب بپوشانند.[۱۲] لغت‌شناسان جلباب را لباسی بزرگ‌تر از روسری و کوچک‌تر از رِدا معنا کرده‌اند که زنان بر سرشان می‌گذارند و تا روی سینه‌شان را می‌پوشاند.[۱۳]

منابع

• ابن‌ابى‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیب، عربستان سعودى مکتبة نزار مصطفى الباز، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.
• جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه علوم قرآنی،‍‍ قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
• حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة، محقق محمدرضا حسینی جلالی، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
• خویى، سید ابوالقاسم، ‌موسوعة الامام الخوئی،‌ تحقیق و تصحیح پژوهشگران مؤسسه إحیاء آثار آیت‌الله العظمى خویى،‌ ‌مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، قم، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.‌
• سعیدی، فریده، «حجاب (۱)»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۲، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
• شهید ثانى، زین‌الدین بن على، مسالک الاَفهام اِلى تنقیح شرائع الاسلام،‌ تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامى،‌ قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة‌، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.‌
• شیخ انصاری، مرتضی، کتاب النکاح، محقق مجمع الفکر الاسلامی و کمیته تحقیق تراث شیخ اعظم، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، ۱۴۱۵ق.
• طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
• طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن،، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
• طریحى، فخرالدین، مجمع‌البحرین، تحقیق: سیداحمد حسینی، تهران، کتابفروشى مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرةالفقهاء، تحقیق وتصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت، قم، چاپ اول، ‌مؤسسه آل‌البیت.‌
• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرةالمعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.